Empiçar

Verb de la prima coniugacion. — Dialetalment Piçar.

|| 1. Dar-g fœg a vergot perqè el brusi, el scaldi o el faghi lum.
|| 2. Mèter en marça, far partir vergot o dar-g energia en qualsevœl mœd.

Etimologia:
L'ètimologia l'è incerta. Probabelment l'è cugnad de l'italian appicciare, donca el vén dal latin piceāre, "empłenir de pégola", cond prefiss em- enveci de ad- come l'italian. La pégola de faît, anca cłamada péxa o péx, l'è de material derivad del petròli e donca súper enfłamàbel.

Un'altra teoria la parla de una derivacion compagna a quella del spagnœl empezar, donca dal latin *impettiāre, a sò vòlta da pettĭa, çoè "peça". En quell cas qui el significad de "dar-g fœg a vergot" probabelment l'è derivad da una interpretacion figurativa de "cominçar", anca se l'istess significad de cominçar del spagnœl comenzar l'è confusionari e incert.

Pronóncia:

· Occidental: AFI [piˈtsaː]
· Oriental: AFI [ɛmpiˈsaː], [ɐmpiˈsaː]
· Meridional: AFI [piˈsaː]

· Nòrd-Oriental: AFI [amˈpjaːɾ], [ɐmpiˈsaːɾ]
· Nòrd-Oriental, Lombardo-emilian: AFI [impiˈsaː(ɾ)]
· Nòrd-Occidental, bergagłòt, novarés: AFI [piˈtsɛː]
· Prealpin: AFI [ɛmpiˈhaː], [ɐmpiˈhaː]
· bergagłòt, livignasc: AFI [piˈtseːɾ]
· bergamasc: AFI [impiˈaː], [impeˈaː]

· Emilian: AFI [piˈaːɾ], [piˈæːɾ], [impiˈɛːɾ]
· Romagnœl: AFI [ampiˈeː], [ẽˈpjeː]

Coniugacion standardizada:

· Present — Mi empici o empiço, Ti te empícet o empices, Lu l'empiça, No. empiçom o empicem o empiça, Vo. empicev o empiciv, Lor i empiça o empicen.

· Passad — Mi empiçavi o empiçava, Ti te empiçàvet o empiçaves, Lu l'empiçava, No. empiçàvom o empiçàvem o empiçava, Vo. empiçàvov o empiçàvev, Lor i empiçava o empiçaven.

· Futur — Mi empiçarò o empiçaré, Ti te empiçarét o empiçaràs, Lu l'empiçarà, No. empiçarom o empiçarem o empiçarà, Vo. empiçarev o empiçariv, Lor i empiçarà o empiçaran.

· Sojontiv present — Mi empici o empiça, Ti te empícet o empices, Lu l'empici o empiça, No. empiçom o empicem o empici o empiça, Vo. empicev o empiciv, Lor i empici o empiça o empicen.

· Sojontiv passad — Mi empiçass o empiçassi, Ti te empiçàsset o empiçasses, Lu l'empiçass, No. empiçàssom o empiçàssem o empiçass, Vo. empiçàssov o empiçàssev, Lor i empiçass o empiçassen.

· Condicional -ria — Mi empiçaria, Ti te empiçaríet o empiçaries, Lu l'empiçaria, No. empiçaríom o empiçaríem o empiçaria, Vo. empiçaríov o empiçaríev, Lor i empiçaria o empiçarien.

· Condicional -ress — Mi empiçaress o empiçaressi, Ti te empiçarèsset o empiçaresses, Lu l'empiçaress, No. empiçarèssom o empiçarèssem o empiçaress, Vo. empiçarèssov o empiçarèssev, Lor i empiçaress o empiçaressen.

· Condicional -rav — Mi empiçarav o empiçaravi o empiçarava, Ti te empiçaràvet, Lu l'empiçarav, No. empiçaràvom o empiçaràvem o empiçarava, Vo. empiçaràvov o empiçaràvev, Lor i empiçarav o empiçaraven.

· Participi — empiçad, empiçada, empiçaîd, empiçade.

· Gerundi — empiçand.

· Infinitiv — empiçar.

Variaînt gràfiqe stòriqe:

Empisà, Pizà, Pizzà, Pisà, Empizzà, Empià, Ampià, Ampièr, Empièr.

Sinònim:
Viscar, Acènder.

Traduciôn:

Italian: Accendere; Occitan: Alugar; Catalan: Encendre, Engegar; Francés: Allumer; Castigłan: Encender; Portugués: Acender, Ligar; Asturian: Encender; Galician: Acender; Rumén: Aprinde; Inglés: To turn on, To light.